David Buchan bekeek de bodem lange tijd vooral vanuit een academische bril, maar dan besloot hij om zijn zinvolle inzichten in de praktijk te brengen. Zeven jaar geleden werd hij een van de vaste CSA-boeren bij bioboerderij het Wijveld in Destelbergen. “In Vlaanderen zitten we met veel zanderige gronden die sneller uitdrogen. We moeten dus dringend met zorg voor de bodem als centrale pijler beginnen boeren. Zo kunnen we kwalitatief voedsel blijven produceren, en tegelijkertijd zorg dragen voor de bodem zodat die alle onmisbare functies blijft uitoefenen.”

David is bioboer op CSA het Wijveld, en geeft daarnaast ook zijn kennis door aan toekomstige biolandbouwers als docent bodem bij het leertraject van Landwijzer. Op het veld van het Wijveld werkt hij samen met collega-boer Michiel Van Poucke die al zeven jaar biologisch aan het telen was. Dat betekent dat David dus niet van nul af aan moest beginnen.

David: “Groenten telen op de droge, zanderige gronden van het Wijveld is een hele uitdaging. In hele natte jaren hebben we een voordeel omdat onze zandgrond beter draineert dan bijvoorbeeld zware kleigronden, waardoor we bij veel regen geen wateroverlast hebben. Ons veld is nergens modderig omdat het overtollige water goed kan insijpelen. Als CSA-boerderij is dat belangrijk omdat we zo vroeg in het voorjaar kunnen starten met zaaien, planten, bemesten… De afgelopen jaren hadden we veel last van de droogte, want in een zanderige bodem is het juist moeilijker om het water op te slaan.”

David Buchan, CSA het Wijveld: “De afgelopen jaren hadden we veel last van de droogte, want in een zanderige bodem is het juist moeilijker om het water op te slaan.”

Boordevol leven

“Wereldwijd zijn we de afgelopen decennia helaas waanzinnig veel organisch materiaal uit onze bodems verloren onder invloed van kunstmest die traditionele organische dierlijke stalmest kwam vervangen, het verlies van blijvende graslanden en diepere, meer intensieve bodembewerkingen met steeds grotere, krachtigere machines…” vertelt David. “Op onze bioboerderij willen we dat evenwicht graag herstellen en daarom verrijken we de bodem met dierlijke mest, compost of plantenresten, en dus niet met kunstmest omdat die enkel de plant voedt waardoor de vruchtbaarheid op termijn afneemt.” 

“We hebben de luxe dat we over voldoende ruimte beschikken waardoor we steeds een derde van onze gronden in rust kunnen laten. Onze rustpercelen zaaien we standaard in met een grasklavermengeling met wat meerjarige bloemen erbij, die blijven een paar jaar staan zodat de bodem als ecosysteem zich weer volop kan herstellen. De diversiteit op ons veld is met een honderdtal variëteiten aan groenten, kleinfruit en kruiden heel groot en we hanteren dus ook een uitgebreide gewasrotatie.” 

David Buchan, CSA het Wijveld: “Wereldwijd zijn we de afgelopen decennia helaas waanzinnig veel organisch materiaal uit onze bodems verloren. Op onze bioboerderij willen we dat evenwicht herstellen.”

Boeren bij droogte

“De periodes van droogte zijn duidelijk aan het verergeren. Vroeger gaven we onze bessen nooit water, nu kunnen we niet anders dan ze water geven. In Vlaanderen zitten we met veel zanderige gronden die sneller uitdrogen, we moeten dus dringend met de zorg voor de bodem als centrale pijler beginnen boeren. Een landbouwbodem is geen zandbak die doods op voedingsstoffen ligt te wachten. Een gezonde bodem zit vol plantenwortels, geleedpotigen, regenwormen schimmeldraden, bacteriën… Die biodiversiteit is fundamenteel voor het functioneren van bodems, ze maakt dat planten goed voedsel kunnen opnemen en dat de bodem water vasthoudt. De droogte reikt ook verder dan ons veld, ik merk bijvoorbeeld ook dat er meer beuken uitvallen in de ons omringende bossen.”

“Bij langdurige droogte is mulchen zowat het belangrijkste wat je kunt doen. Door de bodem te bedekken met organisch materiaal voorkom je dat de grond snel uitdroogt en zorg je ervoor dat de grond koeler blijft. Veel kennis zit bij de tuinders die de techniek al jaren toepassen in hun permacultuur moestuin, maar het lukt weinig landbouwers om dat te integreren op grotere schaal. We proberen hier oplossingen voor te zoeken. We experimenteren bijvoorbeeld met een maaier en een mestkar waarbij één persoon de grasklaver maait en daarna direct als mulchlaag uitspreidt op de bedden waarop wij gaan telen. Ik denk dat het toch wel pionierswerk is dat wij doen, want in Vlaanderen wordt dit nog niet op deze schaal toegepast.”

“Bij langdurige droogte is mulchen zowat het belangrijkste wat je kunt doen. Wij zoeken oplossingen om dit op grotere schaal toe te passen in de landbouw.”

Gezien als substraat

“De bodem bestuderen is lang moeilijk gebleven omdat je niks kan zien in de pikzwarte ruimte. Pas een eeuw geleden had je de eerste studies over de werking van microben in de bodem. Het is dus niet  verwonderlijk dat het zo lang geduurd heeft voor we ons bewust zijn geworden van het enorme belang van al die microscopisch kleine organismen onder onze voeten. Zowat alle onmisbare functies die ze uitvoeren gebeuren buiten het bereik van onze zintuigen.” 

“Een dag als Wereldbodemdag helpt hopelijk om mensen wakker te schudden dat we onze bodems veel beter moeten beschermen. De bodem is een complex en rijk ecosysteem, maar als we het zien als een levenloos substraat dan verdwijnen tal van onmisbare ecosysteemdiensten naar de achtergrond. Opslag van koolstof is een belangrijke functie van de bodem. Dankzij onder meer het gebruik van grasklaver, stalmest en compost verrijken we de bodem met organische stof. Koolstof dat we kunnen opslaan in de bodem onder de vorm van organische stof is koolstof dat niet in de atmosfeer terecht komt, wat anders zorgt voor temperatuurstijgingen op aarde. Gezonde bodems zijn een habitat voor biodiversiteit, ze zuiveren ons grondwater, ze voeren water af bij hevige regens… We moeten erover waken dat we kwalitatief voedsel kunnen blijven produceren en tegelijkertijd ook zorg dragen voor alle bodems zodat die al hun onmisbare functies kunnen blijven uitoefenen. ”

“We moeten erover waken dat we kwalitatief voedsel kunnen blijven produceren en tegelijkertijd ook zorg dragen voor alle bodems zodat die al hun onmisbare functies kunnen blijven uitoefenen.”

Ook jij kan bijdragen aan gezonde bodems die op lange termijn voldoende voedsel geven! Koop van biologische en agro-ecologische boeren die zorg dragen voor hun bodems. In de winkels herken je biologisch geteelde producten aan het groene blaadje.